М О Я    О С Е Т И Я



ХЪАНЫХЪУАТЫ Инал
зындгонд фыссæг, рухстауæг, публицист
(1851—1899)

ХОХАГ ХЪÆУЫ
Кавказы мотивтæй
Æрсабыр хъæу. Ныгъуылы тары.
Ыздæхынц хизæнуæттæй хъом.
Ыстьалы ферттывта, æппары
Йæ тынтæ — бангæстæ и ком.

Нæу афтид уазæгдон: æмбырдæй
Кæнынц ам хистæртæ ныхас.
Уыди лæгау лæгтæ. Йæ фырттæй —
Сæрыстыр абон дæр Кавказ...

Изæр фæллад уды фæфæнды
Фæхъусын кадджытæм: Гæбис
Æриста рагъæнæй йæ фæндыр,
Æмæ ныддыз-дыз кодта хъис.

Æрыгас рагзаман. Ыстæртæ,
Фæдистæ, сгуыхтытæ, адзал...
Æхсарæй сæфтысты фæлтæртæ.
Æдзардæй цал бабын и, цал!

Цæры ныр зарджыты æнусмæ
Сæ кад, сæ лæджыхъæд, сæ тох.
Дзæнæт — сæ удты бадæн, рухсы.
Сæ ном нæу байзæддæгтæй рох.

Æнафон. Хуыссæнмæ нæ комы
Мæ зæрдæ. Дуне та — фынæй.
Æрттивы сау хъамайау комы
Нæргæ дон, абухы мæстæй...

ÆРХÆНДÆГ
Дуне та абон — æнтъыснæг.
Дардыл, пъæззыйау, нæ зæхх
Асæст æмбæрзы... Сæлфынæг —
Зæрдæ дзы, оххай, фæцъæх.

Зæрдæйы — маст æмæ катай,
Цард ын — фыдæвзарæн, тох.
Цух ыстæм амондæй, кадæй.
Зæдтæй, Хуыцауæй дæр — рох.

Сидзæрты дудгæ дзынæзтæй
Басаст æвзонгæй мæ тых.
Худы фæлитой æфсæстæй,
Калы ныл тугцъир йæ пырх.

Чи нын у хицау? Гæртамхор,
Чи у йæ хъузон? Хуыснæг.
Ахæмты амондджын ма хон,
Ахæмтæм ма кæ хæлæг.

Дзаг у фыдæхæй сæ зæрдæ,
Сау у, æхсæвау, сæ бон.
Цъиусурау зилы сæ сæрты
Сусæг тас — сусæг тæрхон.
1894

ФАНТАЗИ
Мæ зæрдæ мын æнкъард хъуыды куы сæтты,
Куы мын æрбырсы сау катай мæ ныфс,
Уæд атæхын дæ дунемæ мæ сæнтты,
Æрвон дунемæ — удхос мын дæттыс.

Бæстырæсугъд дæ, саудзыкку, гуырвидыц,
Дæуæй мæм хуртæ, стъалытæ кæсынц.
Сæ тынтæ мæ уæлвонг бæстæтæм сисынц,
Фæдзæхсæгау дæ цæстытæ зæгъынц:

«Мæ удлæууæн! Æмбарын дын дæ катай.
Зæххон дуне æлгъыстаг у, мæнгард.
Йæ судзгæ маргæй сæрра кæны хатгай
Рæстаг уды — ныггуылмыз вæййы цард.

Æндонриу басгуых, ма басæтт фыдæхæн,
Хæрам тыхты цур ма ’ркъул кæ дæ сæр,
Дæ раст фæндагæй ничердæм и здæхæн,
Дæ фарсмæ дæн сæрбахъуыды æз дæр...».

...Пылыстæг цонг... Æрвон тых ис йæ мидæг.
Рæвдауы мæ. У удыхос, æвдадз.
О Хуры хъæбул, амæндтæн сæ уидаг,
Дæ зарæджы æхцон зæлтæ мыл тадз.

Дæ хъуымбыл дзыкку сау уылæнау сонтæй
Дæ риуыл рахауд. Фестъæлфыдтæн æз.
Тæхын, кæсын ныллæг зæхмæ бæрзондæй,
Мæ уæхсчытыл — сæнтурс мигъæй пæлæз.
1892

ФЫДБЫЛЫЗ
Ныдцæрæн уылæнтыл мæ бæлæгъ,
Æмæ мыл сау катай æртыхст:
Рæхджы цы ’рцæудзæни, цы бæллæх,
Цы и мæ ныхынывы фыст?..

Кæсын æз былгæрон æнхъæлмæ:
Кæм дæ, мæ ирвæзæн хос, нау?
Мæ уды сусæг сидт, дæ хъæрмæ
Къуырма сты зæдтæ ’мæ Хуыцау...

Æууæнк нæй иу исдуг дæр фурдыл:
Дæ фæндтæн фестдзæнис ингæн...
Æртыхсы сау катай мæ удыл, —
Æвзоны царды денджыз мæн.
1894

НОГ  АЗ
Фæфардæг аз æмæ йæ фæстæ
Ныууагъта сусæггæ дзæвгар.
Цы федта адæймаг йæ хæрзтæй?
Йæ бонтæ раздæрау — фыдтар.

Тæхынц замантæ, дугтæ афтæ.
Фæкæсы боны хорзмæ лæг
Æмæ æнхъæлмæгæсгæ рафты —
Нæ цæуы амонд та хæстæг.

Йæ Зæрдæ Ногбоныл фæдары
Мæгуыр: æрхæсдзæни мын фарн. —
Амал йæ тухитæн нæ ары,
Зындонау удхайраг — йæ ран.

Быхсы цагъайраджы æфсондзæн,
Тыхсы — цы сараза æндæр?
Бецау лæг! — Амонды æфсон æм
Фæзыны хаттæй-хатт Æндæрг.
1895 азы декабрь

Хъодзаты, Æ. Исчи : æмдзæвгæтæ, тæлмацтæ / Хъодзаты Æхсар. – Дзæуджыхъæу : Ир, 2017.

Евангельские притчи. Лука.

Русская литература

Зарубежная литература
       Австрийская
       Американская
       Английская
       Афганская
       Белорусская
       Венгерская
       Индийская
       Ирландская
       Испанская
       Итальянская
       Китайская
       Корейская
       Латвийская
       Латинская
       Немецкая
       Норвежская
       Персидская
       Польская
       Турецкая
       Французская


Литература народов Кавказа
      Абхазская
      Армянская
      Балкарская
      Грузинская
      Дагестанская
      Кабардинская


Литература народов России
      Марийская
      Мордовская
      Татарская


Осетинская русскоязычная литература
       Боциев Ю.
       Гуржибекова И.
       Кануков И.
       Хетагуров К.
       Цаликов А.