logo

М О Я    О С Е Т И Я



Аспа́зия (латыш. Aspazija; настоящее имя Йоха́нна Эми́лия Лизе́те Ро́зенберга  (1865-1943). Латышская поэтесса и драматург. В школьные годы писала стихи на латышском и немецком языках. В своём раннем сборнике стихотворений «Красные цветы», изданном в 1897 г., драмах «Жрица» (1894) и «Серебряное покрывало» (1905) Аспазия воплотила философские и эстетические принципы романтизма.  Вместе с мужем находилась в  эмиграции в Швейцарии с 1905 по 1920 г. Вернувшимся на родину был оказан самый сердечный приём, в их честь были переименованы два бульвара в центре Риги.
Известна как автор текста песни «За печкою поет сверчок», использованной в телефильме «Долгая дорога в дюнах».
Похоронена в Риге на кладбище Райниса.

Иунӕг стъалыйӕн йӕ иу тын
Риуӕй асурдзӕни маст.
Царддых зарӕджы зӕрин зӕл
Стӕхдзӕн арвы рындзмӕ раст.
Айсут, ахӕссут уӕ муртӕ,
Уӕд мӕ аууон дӕр сымах,
Фӕлӕ макуы айсут ме 'ууӕнк: Уый мӕ рыст удӕн — гӕнах.

Къуырма ӕхсӕв. Иӕ тарфы
Дӕу иу уд дӕр нӕ хъусы.
Ӕнӕбонӕй ӕрмынӕг Дӕ
зӕрдӕйы цъӕхахст. Къуырма
ӕмӕ куырм ӕхсӕв.
Къуырма ӕхсӕв, ӕгъатыр.
Ныфс дын нӕ ратдзӕн ничи:
Дӕлдзӕхы хай дӕр бау, Кӕн
додой, кӕн цӕрддзу! Къуырма
ӕхсӕв, ӕгъатыр...

Ноша
УАРГЪ
О сау бон! Мылазон!
Фӕлыгъди нӕ хур дӕр. Мӕ
уӕргътӕ куыд ласон? — Мӕ
размӕ — ныхдуртӕ.
Хъысмӕт ма кӕй тавы? Уд
бастади, батад. Хъызт
зымӕджы тарфы Мӕ
дидинӕг асалд.
Мӕ царды пырхӕнтӕн
Фӕлӕууын сӕ астӕу. Мӕ
кӕддӕры фӕндтӕ — Мӕ
риуы ныфссастӕй.
Мӕ цӕссыг нӕ лӕууы, Нӕ
кӕсы мӕ коммӕ. Цӕй цард
ма, куы цӕуын Ӕхсаргарды
комыл?
Хъысмӕт ма кӕй тавы? Уд
бастади, батад. Хъызт
зымӕджы тарфы Мӕ
дидинӕг асалд.

Морской ветер
ДЕНДЖЫЗОН ДЫМГӔ
Зӕлдаг базыртӕй — урс-урсид пӕррӕстытӕ. Цъӕх
уалдзӕджы сӕузӕриныл — йӕ хъӕзтытӕ. Фӕллад
бӕлццӕтты батухы йӕ хъӕбысы.
Зӕлдаг базыртӕй — цъелфытӕ, пӕррӕстытӕ, Нӕ
иртасы нӕ галиуты нӕ рӕстытӕй — Рӕвдауы алкӕй.
Фурды йын цынӕ 'нтысы!
Ныййарӕгау сыл узӕлы, рӕвдауы сӕ... Фӕлӕ йӕ
зынг фӕндаггонӕн куы ахуыссы, Уӕд та йыл хъавгӕ
урс базыртӕй атыхсы, Ӕнусмӕ йӕ ӕрвон дунемӕ
ахӕссы.

Сказка
АРГЪАУ
Уайы урс ӕфсургъ. Иӕ саргъыл Бады фарны
барӕг — аргъау.
Уайы урс ӕфсургъ — нӕрӕмон. У мын уый
фӕзынд бӕрӕгбон.
Кӕд ӕнӕхӕдзар у аргъау, Рухс хӕссы уӕддӕр
цырагъау.
Удыл базыртӕ ныссадзы, Стӕй мӕ иунӕгӕй
ныууадзы.

Аргъау, ратӕх-ма цӕрдӕгдӕр, Мӕн куынӕ
ахсы хуыссӕг дӕр...
Уайы урсбарц бӕх, у хъӕлдзӕг, Ис йӕ ныхыл
та сырхмӕтӕг.
Сты йӕ цӕфхӕдтӕ ӕвзистӕй. Барӕгӕн йӕ ехс
— зӕринӕй.
Аргъау, цардыхос, нӕ хӕлар, Сидзӕр дӕ,
фӕллад, ӕгъӕдзар.
Баззай ацы 'хсӕв мӕ къӕсы... Оххай, йе 'фсургъ
ӕй фӕхӕссы...

Беги!
ЛИДЗГӔ!
О, лидзгӕ! Лидзгӕ! Уадз дӕ цӕрӕн! У уацар
худинаг. Ӕгъгъӕд! Фысым дын — уалдзӕджы
цъӕх дуне, Тӕхгӕ йӕм — аргъау у, дзӕнӕт!
Уым кӕрдӕг — цины фурд, мыдхъӕстӕ, Иӕ тӕф
— ӕвдадзы хос лӕгӕн. Ӕртахт ӕвзист базыртыл
къӕвда: Ыскалдта уыгӕрдӕн тӕмӕн.
Кӕны тыбар-тыбуртӕ зӕрдӕ, Ысцыбӕл:
гъӕй-джиди, нывзил Дӕхи ӕрвхуыз бӕстӕн
йӕ тарфмӕ, Дӕрдтыл, тъыфыл цӕргӕсау,
зил!
О, лидзгӕ! Лидзгӕ! — Туг ӕхсиды. Фӕлӕ цы
утӕхсӕн у ай? Кӕд зӕрдӕ адзӕгъӕлтӕ, зонд
та Тыхсы, куы ныл ӕрцӕуа сайд.
Ӕрлӕуу! Дӕ быцъынӕг цы скъуыныс? Дӕ нысан
циу, зӕгъ-ма ӕргом! Нӕ зоны фурды уылӕн, уад
ӕй Кӕдӕм, цы ранмӕ хӕсдзӕн сом...

Мӕгуыр нӕ бон, куыд иунӕг ыстӕм, куыд! Ӕрдз улӕфы
нӕ
алыварс цӕрдудӕй. Нӕ дарӕг у. Фыдӕй-фыртмӕ йын мах
та Кӕнӕм фыдмитӕ, калӕм ыл нӕ пырх.
Мах дуримӕ нӕ зонӕм дзурын. Дур та У махӕй хистӕр
мингай азты, ноджы Цытджындӕр махӕй, номджындӕр,
фӕрнджындӕр.
Цӕйбӕрц ӕмбарӕм бӕлӕсты ӕниу, Ие дидинджыты,
кӕрдӕджыты? Ехх, Фӕлдахӕм сӕ, кӕрдӕм сӕ ӕмӕ
тонӕм. Ис дидинӕгӕн ахӕм бар Хуыцауӕй: Цӕра,
дӕтта йӕ фидыцтӕ ӕппӕтӕн. Фӕлӕ, уӕууӕй, куыд
ӕгъатыр у лӕг: Сырхмӕтӕджы туг йе 'нгуылдзтӕй
лӕдӕрсы.
Уӕд сырдтӕ, мӕргътӕ, фостӕй та цы зӕгъӕм!
Ӕрцӕуынц нӕм,
Ӕртӕхынц нӕм хӕлӕрттау.
Сӕрджын саг мӕнӕ, рухс цӕстӕй кӕсы,
Раст хионау, фӕхъары нын йӕ уарзт.
Фӕзӕгъӕм мах та: «Саг ӕрцыд фӕрӕтмӕ».
Ӕмӕ ӕваст фӕцъортт ласӕм нӕ хотых.
Мӕгуыр нӕ бон, куыд иунӕг ыстӕм, куыд!
Иу иннӕмӕн — ӕцӕгӕлон, фыдгул!
Сты иу адӕмӕн иннӕтӕ уӕнгӕл,
Уӕддӕр сӕхи ӕфсымӕртӕ фӕхонынц. —
Фӕлитойты цӕстмӕ митӕ, гадзрахат!
Куыд мӕгуыр ыстӕм, оххай-гъе, куыд иунӕг!

Перевел Ахсар Кодзати
См.: Мах дуг.- 2018.- №5.- Ф. 48-53.


Зарубежная литература         Австрийская
        Астрид Кольмайер
        Георг Тракль
        Стефан Цвейг
       Американская
        Марк Твен
        Эзра Паунд
        Эдгар Аллан По
        Эмили Дикинсон
       Английская
       Афганская
        Шах Идрис
       Белорусская
       Венгерская
        Йожеф Аттилæ
        Шандор Петефи
        Балашши Балинт
       Индийская
       Ирландская
        Оксар Уайлд
        Уильям Батлер Йейтс
       Испанская
       Итальянская
       Китайская
        Ам Бо
       Корейская
        Неизвестный автор
        Чо Хон
       Латвийская
        Аия Бриаака
        Аспазия
      Латинская
       Немецкая
       Норвежская
        Кнут Гамсун
       Персидская
        Омар Хайям
        Фирдоуси
       Польская
       Турецкая
        Хикмет Назым
       Французская
        Сент-Экзюпери Антуан де
        Экушар Лебрен
        Гишар
        Баур Лормиан
        Клод Мерме
        Сен-Желе
        Сенесе
        Жан Расин
        Колен Бюше
        Ла Моннуа
        Гийом де Бребеф
        Фор де Пибрак
        Д’асейи
        Теодор Дезорг
        Алекси Пирон
        Неизвестный автор


Евангельские притчи. Лука.

Русская литература
     Агатов В.Г.
     Алехин В.
     Бунин И.А.
     Гаршин В.М.
     Гоголь Н.В.
     Державин Г.Р.
     Есенин С.А.
     Заболоцкий Н.А.
     Исаковский М.В.
     Иртеньев И.М.
     Корнеев Н.
     Кудашева Р.
     Короленко В.
     Лермонтов М.Ю.
     Минаев Д.
     Михалков С.
     Некрасов Н.
     Ножкин М.
     Примаков Е.
     Приходько В.
     Пушкин А.С.
     Рождественский Р.
     Тарковский А.А.
     Твардовский А.Т.
     Тургенев И.С.
     Тютчев Ф.И.
     Толстой Л.Н.
     Токмакова И.
     Харитонов В.Г.
     Цветаева М.И.
     Чехов А.П.
     Шаламов В.Т.
     Шолохов М.А.
     Щербин Н.
     Языков Н.М.


Литература народов Кавказа:
       Абхазская
       Армянская
      Балкарская
      Грузинская
      Дагестанская
      Кабардинская


Литература народов России
      Марийская
      Мордовская
      Татарская


Осетинская русскоязычная литература
       Боциев Ю.
       Гуржибекова И.
       Кануков И.
       Хетагуров К.
       Цаликов А.